Waarom calorieën tellen niet werkt op de lange termijn

Calorieën tellen is een populaire methode om gewicht te verliezen, maar op de lange termijn blijkt dit vaak niet effectief te zijn. Om te begrijpen waarom dit zo is, is het belangrijk om te weten wat calorieën eigenlijk zijn en hoe ons lichaam werkt als het gaat om energiegebruik en vetverbranding.

Wat zijn calorieën?

Een calorie is een meeteenheid van warmte. Het wordt gedefinieerd als de hoeveelheid energie die nodig is om de temperatuur van één gram water met één graad Celsius te verhogen. Dit wordt gemeten met een apparaat dat een bomcalorimeter heet, waarin voedsel verbrand wordt en de temperatuurstijging van water gemeten wordt. Dit concept van het verbranden van voedsel om energie te meten is echter niet direct toepasbaar op het menselijk lichaam, omdat mensen geen verbrandingsmotoren zijn.

In feite, de energie die vrijkomt bij verbranding in een calorimeter komt voort uit fotonen, elementaire deeltjes die geen massa hebben. Puur fysisch gezien wegen fotonen niets, omdat ze geen interactie hebben met het Higgs-veld, wat betekent dat ze geen massa kunnen hebben. Dus hoe kan iets dat geen massa heeft, zoals een foton, invloed hebben op ons lichaamsgewicht? Het idee van calorieën als directe maatstaf voor gewichtstoename of -afname is dus erg simplistisch en negeert belangrijke fysiologische processen.

Het menselijk lichaam is geen verbrandingsmotor

In tegenstelling tot een bomcalorimeter, waar voedsel letterlijk wordt verbrand, werkt het menselijk lichaam via complexe chemische reacties. Wij ‘verbranden’ geen voedsel in de letterlijke zin, maar gebruiken enzymen en andere biochemische processen om voedingsstoffen om te zetten in bruikbare energie. Deze processen zijn afhankelijk van veel factoren zoals hormonen, enzymen, en andere chemische stoffen, die allemaal in een fijn afgesteld evenwicht werken.

De energie die we uit voedsel halen, wordt op moleculair niveau afgebroken en gebruikt door onze cellen. Dit is geen simpel proces van verbranding, zoals de traditionele calorietheorie suggereert. Daarom kan calorieën tellen nooit de volledige waarheid over gewichtsverlies vertellen.

De onnauwkeurigheid van calorieën

Een ander groot probleem met calorieën tellen is de onnauwkeurigheid. De hoeveelheid calorieën op voedingslabels mag wettelijk tot 20% afwijken, zowel naar boven als naar beneden. Dat betekent dat als je denkt dat je 2000 calorieën per dag eet, je in werkelijkheid misschien wel 1600 of 2400 calorieën binnenkrijgt. Deze foutmarge maakt het tellen van calorieën een onbetrouwbare manier om je energie-inname te beheersen. Je zou je voeding extreem moeten beperken om enig effect te zien, wat weer andere problemen met zich meebrengt.

Het jojo-effect 

Wanneer mensen calorieën drastisch verlagen om af te vallen, komt hun lichaam vaak voedingsstoffen tekort. Dit is een bekend verschijnsel, en wordt vaak gevolgd door het jojo-effect. Dit gebeurt omdat het lichaam in de spaarstand gaat wanneer het langdurig te weinig voeding binnenkrijgt. Het lichaam verlaagt zijn stofwisseling en verbruikt minder energie, zelfs voor essentiële functies zoals het immuunsysteem, de spijsvertering en lichaamstemperatuur. Dit zorgt ervoor dat je moe, koud en vatbaar voor ziektes wordt. Bovendien vertraagt je vetverbranding omdat je lichaam energie probeert te behouden.

Na een periode van ondervoeding, wanneer je weer normaal gaat eten, slaat je lichaam snel extra vet op, omdat het zich voorbereidt op een eventuele nieuwe schaarste. Dit is de reden waarom veel mensen na een dieet weer snel aankomen, vaak zelfs meer dan ze oorspronkelijk zijn kwijtgeraakt. Een groot deel van het gewicht wat mensen zijn kwijt geraakt door de ondervoeding is spiermassa. Het gewicht wat ze weer aankomen is puur vetmassa. Dus netto ben je slechter af dan voor je begon. 

Het draait om hormonen

Calorieën tellen mist ook een van de belangrijkste factoren van gewichtsverlies: hormonale balans. Hormonen zoals insuline, leptine en ghreline spelen een cruciale rol in hoe ons lichaam vet opslaat en verbrandt. Wanneer de hormonen in balans zijn, kan het lichaam efficiënt vet verbranden, zelfs als je veel eet.

Veel mensen denken dat ze moeten verhongeren om af te vallen, maar dat is niet waar. Als de juiste hormonale systemen geactiveerd worden, kan je lichaam zelfs met een hoge calorie-inname vet blijven verbranden. Sommige van mijn patiënten eten wel 4000 tot 6000 calorieën per dag en vallen  tientallen kilo’s af. Dit toont aan dat het activeren van de juiste hormonen de sleutel is tot blijvend gewichtsverlies, niet het obsessief tellen van calorieën.

Conclusie

Calorieën tellen kan op de korte termijn misschien wat gewichtsverlies opleveren, maar op de lange termijn werkt het niet. Het menselijk lichaam is een complex systeem dat op chemische processen en hormonale signalen werkt, niet op een simpel mechanisch model van verbranden en warmte meten. Blijvend gewicht verliezen draait om het begrijpen van je hormonen en hoe je je lichaam in balans brengt, niet om het rigide bijhouden van calorieën die ook nog eens onnauwkeurig zijn. Wie heeft daar ook zin in en tijd voor. Ik wil gewoon lekker eten. Zonder te wegen, tellen of meten.